Energiemonitoring industrie toont besparingspotentieel

Op basis van energiedata kun je als productiebedrijf verspilling tegengaan en de energie efficiëntie van je processen verhogen. Je kunt de kosten voor energie per producteenheid verlagen en met vooruitziende blik je energie-inkoop optimaliseren. Op basis van data maak je afgewogen keuzes voor investeringen en innovaties, tegen het vooraf gewenste rendement. Wie wil dat nou niet?

De industrie als energie intensieve sector ligt momenteel op de slachtbank van ogenschijnlijk vastgelopen onderhandelingen over het klimaatbeleid. Vooral vanwege het aandeel in de nationale CO2-uitstoot. Alle aandacht richt zich op emissiereductie en de discussie spitst zich toe op de door milieubewegingen gewraakte ‘carbon capture and storage’ (CCS). De in potentie substantiële bijdrage aan uitstootbeperking door energie-efficiëntie en het tegengaan van verspilling lijkt in het debat vergeten te worden. Terwijl aan het opsporen van verspilling ruim dertig jaar geleden de software voor energiemonitoring Erbis haar bestaansrecht vond.

Een toren van data

De eerste release van Erbis van Van Beek Ingenieurs was in 1987, voor MS-DOS. Grondlegger Cees van Beek wist naast handmatige opname telemetrisch verkregen meterstanden van energiemeters voor gas en elektra om te zetten in bruikbare overzichten voor analyse en beheer van de energiehuishouding. Zo werd de basis gelegd voor energiemanagement en wat RVO tegenwoordig noemt een ‘energieregistratie- en bewakingssysteem’ (EMS). Inmiddels een erkende maatregel, met een volgens het Activiteitenbesluit verplichtend karakter.

Ron Hendriks is directeur van Van Beek Ingenieurs, onderdeel van Priva. “Hoewel energiemanagement als activiteit al heel lang bestaat is het opmerkelijk om te zien dat je nu nog steeds tegen dezelfde zaken aanloopt als ruim twintig jaar geleden.” Bij veel bedrijven staat het energieverbruik laag op de agenda en worden allerlei vormen van verspilling voor lief genomen. Ton van Ewijk is projectleider en adviseur bij Van Beek en beaamt dat: “Vaak gaat de aandacht uit naar hardware projecten. Vervang maar een ketel of koop een nieuwe pomp. Voor de operationele efficiency is dan te weinig aandacht.” Bij de bedrijven die wel de stap zetten naar energiemonitoring en ‘meten is weten’ bestaat het risico op een data-brij waar niemand nog wat van kan maken, een toren van data. “Een leverancier wil je graag al die meters leveren. Maar energiemonitoring in de industrie is niet alleen een hardware project”, zegt Van Ewijk. “Het is een doorgaand proces”, zegt Hendriks, “veel meer dan een project. Het gaat om good housekeeping en dat vraagt om management dat zo’n proces draagt.”

Visualisatie

Van Beek levert bedrijven en organisaties ‘grip op energie’, zoals Hendriks het noemt. “Dat doen we langs drie assen: het proces en de organisatie; de techniek en de haalbaarheid; en het inzicht wat je krijgt met energiemonitoring. Voor elk bedrijf dat grip op energie wil, groot of klein, maak eerst je energiehuishouding zichtbaar. Dat is de eerste stap. Vervolgens stel je een roadmap op: welke maatregelen zijn mogelijk, welke investeringen verlangt dat en welke consequenties heeft dat voor de techniek en de productieprocessen. Als derde stap, en die wordt vaak vergeten, als je dan die maatregelen genomen hebt, bewaak dan het resultaat ervan en stel bij waar nodig.” De softwareomgeving Erbis is slechts een middel, voor registratie, controle, validatie, analyse en rapportage van energiedata. “Voor het realiseren van doelmatig energiemanagement combineer je dit middel met de mens en de processen, en koppel je de maatregelen die je wilt nemen aan de doelen die je gesteld hebt. Pas dan levert energiemonitoring industrie effect op.”

Visualisatie van de energiedata is key. “Energiebesparing is onzichtbaar. Als je dat aan de hand van data in beeld brengt en koppelt aan processen, dan helpt het enorm om het live te laten zien”, zegt Van Ewijk. Van Beek verzamelt data uit allerhande beschikbare bronnen, van scada, GBS, vanuit dataloggers, API’s, handmatige input en uiteraard de comptabele meetdata van het meetbedrijf. Data van tienduizenden objecten en eindeloze reeksen meetpunten worden na controle en validatie visueel gepresenteerd. Hendriks: “We bouwen dashboards afhankelijk van het doel.” Een dashboard voor een productieafdeling ziet er anders uit dan de presentatie van het verbruik en de opbrengst van zonnepanelen op een attractief beeldscherm in publieke ruimten. Bij de visualisatie wordt energiedata gecombineerd met de output van andere databronnen, van kadasterdata tot Breeam-score.

Lees ook: “Energiemanagement: meer energie uit je data”

Eigenaarschap

“Door visualisatie komt data tot leven”, zegt Van Ewijk. “Het gaat veel te vaak alleen over techniek. Je kunt data combineren met een onderhoudsschema, zo breng je energiemanagement en operationeel onderhoud bij elkaar. Je kunt meten en analyseren en daardoor weten waar het laag hangend fruit hangt. Maar dan moet je nog wel een oplossing bedenken, en daar zie ik een probleem.” Van Ewijk doelt op het gebrek aan resources, aan kundige control engineers. “Die zijn er niet meer. En dan kun je wel een contractor inhuren, maar die kennen het proces onvoldoende.” Wil energiemanagement slagen, dan moet de verantwoordelijkheid daarvoor ingebed worden in de organisatie. “Wil je besparen in de industrie, dan moet je het in de lijn leggen, anders kom je nooit tot resultaten.”

“Je moet een team hebben dat ermee aan de slag gaat en het blijft dragen”, zegt Hendriks. “Als je het goed inricht als doorlopend proces, verdien je de investering gegarandeerd terug. Investeer 2% van je energieconsumptie in beheer, dan ga je 5% besparen. Daarna kun je verder gaan met continu verbeteren.Bedrijven die eenmaal energiemanagement omarmd hebben, kunnen niet meer zonder.”

Energiemonitoring industrie verplicht

Een energieregistratie- en bewakingssysteem (EMS) is een erkende maatregel en vanwege het Activiteitenbesluit een verplichting voor bedrijven met een energieverbruik hoger dan 50.000 kWh elektra en 25.000 m3 gas. Een EMS is ook behulpzaam bij de nieuwe informatieplicht (1 juli 2019). Voor bedrijven die volgens de EED verplicht zijn tot een vierjaarlijkse Energie Audit is een EMS onmisbaar. Daarnaast zijn er nog de MJA3 afspraken en de ETS-sectoren. Om te voldoen aan deze verplichting heeft Van Beek de nieuwe EBS-Tool ( www.ebstool.nl ) ontwikkeld om bedrijven op eenvoudige wijze op weg te helpen energieverspilling tegen te gaan.

Energie en lean manufacturing

Energiemanagement begint met behulp van energiemonitoring met het opsporen en voorkomen van verspilling. Veel verspilling zit in processen ‘ingebakken’, vaak omdat we het nu eenmaal zo doen. Hoeveel warm water houdt je als buffer aan, voor het spoelen van een machine als dat slechts om de paar dagen nodig is? Een droger die urenlang op water draait, omdat het opstarten minstens een uur duurt, wat is energetisch gezien de beste afweging? Terugkoelen van een product met energie intensieve koelmachines is niet nodig als dat ook met vrije koeling kan. Wanneer start je de ovens op, in een industriële bakkerij? Energiebesparing begint volgens Van Beek met ‘good housekeeping’. Alleen al door monitoring zijn besparingen mogelijk van 3-5% zonder investeringen. De kosten voor implementatie zijn dan zo’n 2% en worden dus al in het eerste jaar terugverdiend.

Meer weten? Vergoot je kennis en bekijk de energie opleidingen.